Małkowska Olga – z domu Drahonowska (01.19.1888 – 15.01.1979), wychowawczyni, wybitna działaczka i instruktorka harcerska, harcmistrzyni Rzeczypospolitej. Urodziła się w Krzeszowicach w rodzinie pochodzącej z Czech. Już w młodości wykazywała duże uzdolnienia artystyczne. W czasie studiów we Lwowie związała się z „Eleusis”, gdzie po raz pierwszy zetknęła się z Andrzejem Małkowskim. Aktywnie włączyła się w przeszczepienie skautingu na grunt polski. Została drużynową 3 (żeńskiej) Lwowskiej Drużyny Skautowej im. płk Emilii Plater. Drużyna ta jako pierwsza używała pozdrowienia: „Czuwaj!” Do melodii rewolucyjnej pieśni „Na barykady ludu roboczy” Małkowska dostosowała słowa wiersza Ignacego Kozielewskiego „Wszystko, co nasze…”. Tekst i nuty ukazały się jako marsz skautów w lwowskim piśmie „Skaut” nr 23 w 1912, dając początek hymnowi ZHP.
Ze względu na chorobę płuc dh Olga przeniosła się do Zakopanego, gdzie w czerwcu 1913 wzięła ślub z Andrzejem Małkowskim (ślubu udzielał ks. Kazimierz Lutosławski). W Zakopanem prowadziła drużynę skautek. Z chwilą wybuchu I wojny światowej przejęła kierownictwo skautingu zakopiańskiego. Po zabraniu do wojska austriackiego listonoszy i górali zorganizowała skautową pocztę, pomoc żniwną dla góralek, ochronkę dla opuszczonych dzieci, tanią jadłodajnię dla ubogiej ludności i skautową straż porządkową pełniącą nocną służbę. Pod jej komendą skauci stworzyli tajne składy broni w górach: w Dolinie Kościeliskiej, na Hali Pysznej, w Dolinie Roztoki, w Murzasichlu i w grotach Nosala. W lutym 1915 roku po próbie ogłoszenia przez Andrzeja Małkowskiego Republiki Podhalańskiej jako zaczątku niepodległej Polski policja austriacka wykryła te magazyny, a druhna Olga z mężem tylko dzięki ostrzeżeniu przez górali zdołała uniknąć aresztowania. Poprzez Wiedeń przedostali się w marcu 1915 roku do Szwajcarii, a stamtąd do USA. Tam przyszedł na świat 30 października 1915 r. syn Olgi i Andrzeja, nazwany przez nich Lutykiem.
W 1918 Małkowska przeniosła się ponownie do Anglii, a w roku 1921 powróciła do Polski (już bez Andrzeja Małkowskiego, który zatonął na statku 1919), gdzie pracowała w szkole polonijnej. Po powrocie do kraju była przez kilka lat nauczycielką w Szkole Gospodarstwa Domowego w Zakopanem. Od 1925 organizowała Harcerską Szkołę Pracy w Sromowcach Wyżnych w Pieninach, znaną jako „Cisowy Dworek”. W 1924 była komendantką 1 Zlotu Harcerek w Świdrze pod Warszawą. W 1932 przewodniczyła 7 Światowej Konferencji Skautek na Buczu, w czasie której została wybrana do Światowego Komitetu Skautek. Została także wybrana skautową delegatką w Komitecie Opieki nad Dziećmi i Młodzieżą w Lidze Narodów (odpowiednik dzisiejszej ONZ).
Pod koniec września 1939 po naleganiach syna, dh Olga przedostała się do Wielkiej Brytanii. Tam założyła Dom Dziecka Polskiego. Była członkiem najwyższych władz ZHP na wychodźstwie, m.in. przewodniczącą Naczelnego Komitetu Harcerskiego, rezydującego w Wielkiej Brytanii. Powróciła do kraju w 1961 i po krótkim pobycie we Wrocławiu osiadła w Zakopanem. Oddała „Cisowy dworek” na ośrodek dla dzieci. W 1966 roku Rada Państwa przyznała jej rentę dla zasłużonych. Z wielkim wzruszeniem przyjęła zaproszenie do Krakowa na nabożeństwo w rocznicę śmierci Andrzeja Małkowskiego, odprawiane wówczas przez kardynała Karola Wojtyłę, późniejszego papieża.
Olga Małkowska zmarła 15 stycznia 1979 r. Spoczywa na Nowym Cmentarzu w Zakopanem przy ul. Nowotarskiej. Nad grobem wznosi się granitowy pomnik poświęcony twórcom polskiego harcerstwa dłuta zakopiańskiego rzeźbiarza Henryka Burzca.
Opracowała: Agata Bazydło
